Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) và cách ứng dụng trong đánh giá sau đào tạo

Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) là một công cụ quan trọng giúp chuẩn hóa mục tiêu học tập và hệ thống đánh giá sau đào tạo. Đặc biệt, việc áp dụng đúng thang đo nhận thức Bloom sẽ hỗ trợ đánh giá chính xác năng lực tư duy của đội ngũ quản lý, từ đó đảm bảo hiệu quả của chương trình đào tạo.

Trong bài viết này, bạn sẽ tìm hiểu rõ: Thang đo Bloom là gì, lý do vì sao nên áp dụng và cách ứng dụng hiệu quả Bloom’s Taxonomy vào việc đánh giá kết quả đào tạo quản lý tại doanh nghiệp.

Nội dung thuộc Góc nhìn chuyên gia

Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) là gì?

Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy), hay còn gọi là thang đo nhận thức Bloom, là hệ thống phân loại các mục tiêu đào tạo theo từng cấp độ nhận thức, từ đơn giản đến phức tạp. Công cụ này được phát triển bởi nhà tâm lý học giáo dục Benjamin Bloom và cộng sự vào năm 1956, sau đó được cải tiến vào năm 2001 để phản ánh sát hơn với quá trình học tập hiện đại.

Với đặc điểm phân tầng rõ ràng, thang đo Bloom giúp L&D xác định chính xác mức độ tư duy mà đội ngũ quản lý cần đạt được, từ đó đảm bảo sự đồng bộ giữa mục tiêu đào tạo, nội dung giảng dạy và phương pháp đánh giá sau đào tạo.

6 cấp độ tư duy trong Bloom’s Taxonomy

Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) được ứng dụng rộng rãi trong đào tạo để phân loại các cấp độ tư duy mà nhà quản lý cần đạt được sau một chương trình học. Hệ thống này gồm 6 cấp độ tư duy từ đơn giản đến phức tạp, giúp xác định chính xác mục tiêu đào tạo, xây dựng nội dung và thiết kế hoạt động đánh giá sau đào tạo phù hợp.

1. Ghi nhớ (Remembering)

Cấp độ nền tảng trong thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy), yêu cầu quản lý ghi nhớ và nhận diện thông tin cơ bản như thuật ngữ, quy trình, số liệu. Thường áp dụng trong chương trình onboarding, đào tạo theo quy trình hoặc hướng dẫn vận hành.

2. Hiểu (Understanding)

Quản lý không chỉ nhớ mà còn hiểu bản chất thông tin, có thể giải thích, tóm tắt hoặc minh họa nội dung đã học. Đây là cấp độ phổ biến trong đào tạo kỹ năng mềm hoặc định hướng văn hóa doanh nghiệp.

3. Áp dụng (Applying)

Yêu cầu quản lý vận dụng kiến thức đã học vào tình huống thực tế. Đây là trọng tâm của nhiều chương trình đào tạo kỹ năng, nơi thực hành đóng vai trò quyết định.

4. Phân tích (Analyzing)

Đòi hỏi chia nhỏ thông tin, xác định cấu trúc, mối liên hệ hoặc nguyên nhân – hệ quả. Phù hợp khi đào tạo nhân sự cấp trung trở lên.

5. Đánh giá (Evaluating)

Quản lý đưa ra nhận định, phản biện hoặc đánh giá dựa trên tiêu chí rõ ràng. Thể hiện năng lực ra quyết định – phù hợp với trưởng nhóm, quản lý hoặc chuyên viên tư vấn nội bộ.

6. Sáng tạo (Creating)

Cấp độ cao nhất trong 6 cấp độ tư duy. Quản lý kết hợp các yếu tố đã học để tạo ra giải pháp mới, sản phẩm mới hoặc kế hoạch cải tiến.

Vì sao Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) quan trọng trong đánh giá sau đào tạo?

Trong hoạt động đánh giá sau đào tạo, lựa chọn cấp độ phù hợp với mục tiêu là yếu tố quyết định tính chính xác và hiệu quả của chương trình. Có 4 lý do khiến thang đo nhận thức Bloom (Bloom’s Taxonomy) trở thành công cụ không thể thiếu trong xây dựng chương trình đào tạo tại doanh nghiệp:

• Xác định rõ ràng mục tiêu đào tạo

Tránh mục tiêu mơ hồ như “hiểu thêm về kỹ năng giao tiếp”, Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) yêu cầu xác định mục tiêu cụ thể, đo lường được.

• Tăng tính liên kết giữa mục tiêu, nội dung và đánh giá

Đảm bảo mục tiêu đào tạo được phản ánh đầy đủ trong nội dung giảng dạy và hệ thống đánh giá cuối khóa.

• Xác định tính phù hợp với từng cấp độ đào tạo

Từ đào tạo nhân viên mới (cấp độ “Hiểu” và “Áp dụng”) đến phát triển lãnh đạo (cấp độ “Đánh giá” và “Sáng tạo”), thang đo Bloom đều có thể điều chỉnh linh hoạt.

• Tạo nền tảng cho đo lường hiệu quả đào tạo

Trong mô hình Kirkpatrick, thang đo nhận thức Bloom đặc biệt hữu ích ở Level 2 – Chỉ số học tập (Learning Metrics), giúp đo lường sự tiến bộ về nhận thức, tạo bước đệm để đánh giá chỉ số hành vi (Level 3) và kết quả kinh doanh (Level 4).

Cách ứng dụng Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy)  trong đánh giá sau đào tạo

Để triển khai thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) hiệu quả trong doanh nghiệp, bộ phận L&D cần thực hiện quy trình 4 bước sau, vừa đảm bảo đánh giá đúng năng lực tư duy của quản lý, vừa duy trì sự kết nối chặt chẽ với mục tiêu đào tạo ban đầu.

Bước 1: Phân loại mục tiêu đào tạo theo cấp độ tư duy

Trước khi thiết kế chương trình, cần xác định rõ quản lý cần đạt đến cấp độ tư duy nào trong thang đo nhận thức Bloom: Ghi nhớ, Hiểu, Áp dụng, Phân tích, Đánh giá hay Sáng tạo.

Việc chọn cấp độ phụ thuộc vào tính chất công việc, năng lực hiện tại và kỳ vọng đầu ra.

Ví dụ với khóa Kỹ năng giải quyết vấn đề dành cho quản lý:

• Áp dụng: Áp dụng quy trình 5 bước để giải quyết tình huống cụ thể.
• Phân tích: Xác định nguyên nhân gốc rễ của vấn đề thông qua 5 Whys.
• Đánh giá: So sánh và lựa chọn giải pháp tối ưu dựa trên các tiêu chí đã đề ra.

Xác định đúng cấp độ giúp thiết kế nội dung và phương pháp đánh giá sau đào tạo sát với năng lực cần phát triển.

Bước 2: Thiết kế câu hỏi đánh giá phù hợp với từng cấp độ

Sau khi xác định cấp độ tư duy, xây dựng hệ thống câu hỏi tương ứng để đo lường chính xác.

Ví dụ:

• Áp dụng: “Hãy áp dụng mô hình 5 Whys để phân tích nguyên nhân một sự cố tại bộ phận.”
• Phân tích: “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến một vấn đề kinh doanh và đề xuất hướng xử lý.”
• Đánh giá: “So sánh hai phương án giải quyết vấn đề và lựa chọn phương án tối ưu nhất, giải thích lý do.”

Các câu hỏi này không chỉ kiểm tra kiến thức mà còn phản ánh khả năng vận dụng, quan sát và tư duy phản biện.

Bước 3: Xây dựng bài tập và hoạt động đánh giá tương ứng

Định dạng bài tập cần bám sát cấp độ nhận thức đã chọn:

• Từ Ghi nhớ – Áp dụng: Trắc nghiệm, điền khuyết, xử lý tình huống mô phỏng, thực hành quy trình giải quyết vấn đề đơn giản.
• Từ Phân tích trở lên: Thảo luận nhóm, phản biện, phân tích case study, đề xuất giải pháp cải tiến.

Ví dụ với khóa kỹ năng giải quyết vấn đề:

• Áp dụng: Thực hành cá nhân áp dụng quy trình giải quyết vấn đề vào tình huống giả định.
• Phân tích: Phân tích video hoặc tài liệu case study, chỉ ra nguyên nhân gốc rễ.
• Đánh giá: Phản biện nhóm lựa chọn giải pháp tối ưu và bảo vệ quan điểm trước lớp.

Cách tiếp cận đa dạng giúp đánh giá toàn diện cả tư duy và khả năng xử lý tình huống thực tế.

Bước 4: Lồng ghép kết quả đánh giá vào báo cáo sau đào tạo

Báo cáo cần thể hiện cấp độ tư duy theo thang Bloom (Bloom’s Taxonomy) mà quản lý đã đạt được, thay vì chỉ dừng ở điểm số. Điều này giúp ban lãnh đạo hiểu rõ “chất lượng nhận thức” của đội ngũ và có căn cứ để thiết kế các chương trình tiếp theo.

Ví dụ báo cáo sau khóa Kỹ năng giải quyết vấn đề dành cho quản lý:

• 15% đạt cấp độ Hiểu – mô tả đúng các bước trong quy trình giải quyết vấn đề.
• 60% đạt cấp độ Áp dụng – vận dụng quy trình vào tình huống cụ thể.
• 25% đạt cấp độ Phân tích – phân tích nguyên nhân gốc rễ và đề xuất giải pháp.

Số liệu này giúp L&D dễ dàng nhận diện nhóm cần hỗ trợ thêm và chứng minh hiệu quả đào tạo với lãnh đạo doanh nghiệp.

Tạm kết về Ứng dụng Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) trong đánh giá sau đào tạo

Thang đo Bloom (Bloom’s Taxonomy) không chỉ là một hệ thống phân loại cấp độ tư duy, mà còn là công cụ chiến lược giúp L&D:

• Xác định mục tiêu đào tạo đúng trọng tâm.
• Thiết kế nội dung và hoạt động giảng dạy phù hợp.
• Xây dựng tiêu chí đánh giá sau đào tạo một cách khoa học và có hệ thống.

Khi được áp dụng đúng cách, thang đo nhận thức Bloom (Bloom’s Taxonomy) đảm bảo sự nhất quán giữa mục tiêu – hoạt động – kết quả, đồng thời giúp đánh giá chính xác năng lực tư duy của quản lý ở từng cấp độ, từ Ghi nhớ đến Sáng tạo.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang tìm kiếm một phương pháp đánh giá hiệu quả đào tạo vừa khoa học, vừa dễ áp dụng vào thực tiễn, khóa học TPM – Quản trị hiệu suất đào tạo trước – trong – sau tại VMP Academy chính là lựa chọn phù hợp.

Liên hệ Hotline 1800 6081 hoặc gửi mail về daotao@vmp.edu.vn để được tư vấn chi tiết.